Niepełnosprawność i sprawiedliwość reprodukcyjna. Zarys wybranych zagadnień dotyczących kobiet z niepełnosprawnościami
Abstrakt
10.24917/20837275.10.1.7
Przedmiotem rozważań są wybrane zagadnienia związane z tematyką rodzicielstwa i bezdzietności oraz wsparcia w wychowaniu dzieci, które dotyczą kobiet z niepełnosprawnościami. Ramę dla rozważań stanowi koncepcja sprawiedliwości reprodukcyjnej proponująca krytyczne spojrzenie na to, jak w społeczeństwach konstruowane jest to, kto może i powinien być rodzicem oraz kto o tym decyduje. Posługując się tą koncepcją, która umiejscawia indywidualny wybór w szerszym kontekście społecznym, wskazuję na czynniki warunkujące doświadczenia tej grupy kobiet (np. dostępność, ograniczenia w prawie małżeńskim, wsparcie).
Disability and reproductive justice. Mapping disabled women’s experiences
The aim of this paper is to map experiences of disabled women regarding parenthood and childfreeness/childlessness as well as support in upbringing their own children. The concept of reproductive justice is employed, as it proposes a critical approach to understanding how societies construct who can and should be a parent. Approaching the question of individual choice in a broad social context, I analyse factors that shape experiences of disabled women in Poland (e.g. restrictions on parenting of disabled persons or lack of marriage equality).
Słowa kluczowe
Bibliografia
Arnade S., Haefner S. 2011. “Standard Interpretation of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) from a Female Perspective”. http://nw3.de/attach-ments/article/100/100_crpd_interpretation_women_and_gender_provisions_nw3-de_2011.pdf (dostęp: 20.04.2017).
Asian Communities for Reproductive Justice. 2005. “A New Vision for Advancing Our Movement for Reproductive Health, Reproductive Rights and Reproductive Justice”. https://forwardtogether.org/wp-content/uploads/2017/12/ACRJ-A-New-Vision.pdf (dostęp: 14.03.2017).
Aune G. 2013. “Everyday Challenges for Mothers with Spinal Cord Injury: A Qualitative Study”. Scandinavian Journal of Disability Research nr 15(2). 185–98. https://doi.org/10.1080/15017419.2012.692708 (dostęp: 7.03.2017).
Bakalarczyk R. 2015. „Polityka wsparcia rodzin z osobami niepełnosprawnymi. W cieniu wyroków Trybunału Konstytucyjnego RP i protestów społecznych”. Studia z Polityki Publicznej nr 1(5). 165–179.
Bakiera L., Stetler Ż. 2014. „Sposób realizacji roli rodzicielskiej wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie”. Polskie Forum Psychologiczne nr 19(1). 87–109.
Błaszczak-Banasiak A., Kubicki P. 2017. „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością – zapotrzebowanie na miarę Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Analiza i zalecenia. Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka nr 22”. Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich nr 5.
Campbell F.K. 2009. Contours of Ableism: The Production of Disability and Abledness. New York.
Ciaputa E., Król A., Migalska A., Warat M. 2014. „Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnościami ruchu, wzroku i słuchu”. Studia Socjologiczne nr 2(213). 203–255.
Ciaputa E., Król A., Warat M. 2014. Genderowy wymiar niepełnosprawności. Sytuacja kobiet z niepełnosprawnościami wzroku, ruchu i słuchu. W Polscy niepełnosprawni: od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. B. Gąciarz, S. Rudnicki (red.). Kraków. 153–174.
Cieślikowska D., Sarata N. 2012. Dyskryminacja wielokrotna – historia, teorie, przegląd badań. Warszawa. http://www.tea.org.pl/userfiles/file/Wielokrotna.pdf (dostęp: 17.03.2017).
Crenshaw K. 1991. “Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence against Women of Color”. Stanford Law Review nr 43(6). 1241–1299.
European Disability Forum. 2011. “2nd Manifesto on the Rights of Women and Girls with Disabilities in the European Union”. https://www.womenlobby.org/European-Disability-Forum-publishes-2nd-Manifesto-on-the-Rights-of-Women-and?lang=en (dostęp: 24.04.2017).
Frohmader C., Meekosha H. 2012. Recognition, Respect and Rights: Women with Disabilities in a Globalised World. W Disability and Social Theory. B. Hughes, L. Davis (red.). London. 287–307. https://link.springer.com/chapter/10.1057/9781137023001_17 (dostęp: 12.03.2017).
Fundacja KSK. 2015. Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Warszawa.
Garland-Thomson R. 2005. “Feminist Disability Studies”. Signs. Journal of Women in Culture and Society nr 30(2). 1557–1587. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/423352 (dostęp: 23.04.2017).
Gawin M. (2003). Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego, 1880–1952. Warszawa.
Grue L, Lærum KT. 2002. “Doing Motherhood’: Some Experiences of Mothers with Physical Disabilities”. Disability & Society nr 17(6). s. 671–683. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0968759022000010443 (dostęp: 12.05.2017).
Hall K.Q. 2015. “New Conversations in Feminist Disability Studies: Feminism, Philosophy, and Borders”. Hypatia nr 30(1). 1–12. https://doi.org/10.1111/hypa.12136 (dostęp: 12.03.2017).
Hill C., Bilge P., Bilge S. 2016. Intersectionality. Key Concepts Series. Cambridge.
Human Rights Council. 2012. “Thematic Study on the Issue of Violence against Women and Girls and Disability Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights”. http://www2.ohchr.org/english/issues/women/docs/A.HRC.20.5.pdf (dostęp: 12.05.2017).
Human Rights Watch. 2011. “Sterilization of Women and Girls with Disabilities”. https://www.hrw.org/news/2011/11/10/sterilization-women-and-girls-disabilities (dostęp: 10.05.2017).
Instytut Spraw Publicznych. 2017. „Rodzice z niepełnosprawnościami w Polsce”. http://www.isp.org.pl/uploads/filemanager/A/RodzicezniepenosprawnociamiwPolsce29.11.2017r.pdf (dostęp: 2.12.2017).
International Network of Women with Disabilities. 2010. “Document on Violence against Women with Disabilities”. http://wwda.org.au/wp-content/uploads/2013/12/inwwdviol2010.pdf (dostęp: 17.02.2017).
Jarman M. 2015. “Relations of Abortion: Crip Approaches to Reproductive Justice”. Femi-nist Formations nr 27(1). 46–66. https://doi.org/10.1353/ff.2015.0008 (dostęp: 10.05.2017).
Joffe C.E., Reich J.A. (red). 2015. Reproduction and Society: Interdisciplinary Readings. Perspectives on Gender. New York.
Kafer A. 2013. Feminist, Queer, Crip. Indiana University Press. https://muse.jhu.edu/book/23617 (dostęp: 2.04.2017).
Kallianes V., Rubenfeld P. 2015. Disabled Women and Reproductive Rights. W Reproduction and Society: Interdisciplinary Readings. Perspectives on Gender. C. Joffe, J. Reich (red.). New York. 517–533.
Kijak R. 2013. “The Sexuality of Adults with Intellectual Disability in Poland”. Sexuality and Disability nr 31(2). 109–123. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1007/s11195-013-9294-8 (dostęp: 12.04.2017).
Krzaklewska E. 2014. „Odrzucanie dorosłości czy nowa dorosłość? Dylematy i dyskusje w badaniu procesów wchodzenia w dorosłość”. Societas/Communitas nr 2–1(18–1). 41–68. http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/37174 (dostęp: 2.04.2017).
Kubicki P. 2015. Rodzice dzieci z niepełnosprawnością. Analiza polityk publicznych we współczesnej Polsce. W Niebezpieczne związki: Macierzyństwo, ojcostwo i polityka. R.E. Hryciuk, E. Korolczuk (red.). Warszawa. 133–158.
Ladd-Taylor M. 1997. “Saving Babies and Sterilizing Mothers: Eugenics and Welfare Politics in the Interwar United States”. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society nr 4(1). 136–153. https://doi.org/10.1093/sp/4.1.136 (dostęp: 12.03.2017).
Landsman G. 2008. Reconstructing Motherhood and Disability in the Age of “Perfect” Babies. New York.
Lewiecki-Wilson C., Cellio J. (red.). 2011. Disability and Mothering: Liminal Spaces of Embodied Knowledge. Syracuse. http://www.jstor.org/stable/j.ctt1j1vzh7 (dostęp: 12.04.2017).
Llewellyn G., Traustadóttir R., McConnell D., Sigurjónsdóttir H.B. 2010. Parents with Intellectual Disabilities: Past, Present and Futures. Chichester.
Luna Z., Luker K. 2015. Reproductive Justice. W: Reproduction and Society: Interdisciplinary Readings. Perspectives on Gender. C. Joffe, J Reich (red.). New York. 327–352
Malacrida C. 2007. “Negotiating the Dependency/Nurturance Tightrope: Dilemmas of Motherhood and Disability”. Canadian Review of Sociology/Revue Canadienne de Sociologie nr 44(4). 469–493. https://doi.org/10.1111/j.1755-618X.2007.tb01353.x (dostęp: 17.05.2017).
—. 2009. “Performing Motherhood in a Disablist World: Dilemmas of Motherhood, Femininity and Disability”. International Journal of Qualitative Studies in Education nr 22(1). 99–117. https://doi.org/10.1080/09518390802581927 (dostęp: 17.05.2017).
—. 2012. Mothers with Disabilities: Implications for Theory and Practice. W The Routledge Handbook of Disability Studies. N. Watson, A. Roulstone, C. Thomas (red.). New York.
—. 2015. A Special Hell: Institutional Life in Alberta’s Eugenic Years. Toronto–Buffalo–London.
McConnell D., Llewellyn G. (2002). “Stereotypes, Parents with Intellectual Disability and Child Protection”. Journal of Social Welfare and Family Law nr 24(3). 297–317. https://doi.org/10.1080/09649060210161294 (dostęp: 12.04.2017).
McLaren A. 1990. Our Own Master Race: Eugenics in Canada, 1885–1945. Toronto.
McRuer D. 2013. Compulsory Able-Bodiedness and Queer/Disabled Experience. W The Disability Studies Reader. L.J. Davis (red.). Routledge. 88–99.
Mikołajczyk-Lerman G. 2013. Między wykluczeniem a integracją: realizacja praw dziecka niepełnosprawnego i jego rodziny. Analiza socjologiczna. Łódź.
Mizielińska J., Struzik J., Król A. 2017. Różnym głosem. Rodziny z wyboru w Polsce. Warszawa.
Musielak M. 2008. Sterylizacja ludzi ze względów eugenicznych w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i w Polsce (1899–1945). Wybrane problemy. Poznań.
Mutcherson K. 2009. “Disabling Dreams of Parenthood: The Fertility Industry, Anti-Discrimination and Parents with Disabilities”. Law and Inequality: A Journal of Theory and Practice nr 27. 311–364.
Palęcka A., Szczodry H. 2011. Hipermacierzyństwo. Na przykładzie matek osób z niepełnosprawnością intelektualną. W Kobiety w społeczeństwie polskim. A. Polęcka, H. Szczodry, M. Warat (red.). Kraków. 17–42.
Pascall G., Hendey N. 2004. “Disability and Transition to Adulthood: The Politics of Parenting”. Critical Social Policy nr 24(2). 165–186. https://doi.org/10.1177/0261018304041949 (dostęp: 12.04.2017).
Piepmeier A. 2013. “The Inadequacy of ‘Choice’: Disability and What’s Wrong with Feminist Framings of Reproduction”. Feminist Studies nr 39(1). 159–86. https://doi.org/10.2307/23719307 (dostęp: 12.04.2017).
Price K. 2010. “What Is Reproductive Justice? How Women of Color Activists Are Redefining the Pro-Choice Paradigm”. Meridians nr 10(2). 42. https://doi.org/10.2979/meridians.2010.10.2.42 (dostęp: 12.04.2017).
Prilleltensky O. 2004. The Research Process. W Motherhood and Disability. O. Prilleltensky. Palgrave Macmillan UK. 81–105. https://doi.org/10.1057/9780230512764_5 (dostęp: 12.04.2017).
Robey K.L., Beckley L., Kirschner M. 2006. “Implicit Infantilizing Attitudes About Disability”. Journal of Developmental and Physical Disabilities nr 18(4). 441–453. https://doi.org/10.1007/s10882-006-9027-3 (dostęp: 12.04.2017).
Ross L., Solinger R. 2017. Reproductive Justice: An Introduction. Oakland.
Rudnicki S. 2014. „Niepełnosprawność i złożoność”. Studia Socjologiczne nr 2. 43–61.
Saxton M. 2001. “«Bring My Scooter So I Can Leave You». A Study of Disabled Women Handling Abuse by Personal Assistance Providers”. Violence Against Women nr 7(4). 393–417.
Sheldon A. 2004. Women and Disability. W Disabling Barriers, Enabling Environments. J. Swain, S. French, C. Barnes, C. Thomas (red.). London.
Sigurjónsdóttir H.B., Rice J.G. 2016a. Stigmatic Representation of Intelectual Disability and Termination of Parental Custody Rights. W Intellectual Disability and Stigma Stepping out from the Margins. K. Scior, S. Werner (red.). London. 77–91.
—. 2016b. ‘Framed’: “Terminating the Parenting Rights of Parents with Intellectual Disability in Iceland”. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities nr 30(30). 419–572. https://doi.org/10.1111/jar.12301 (dostęp: 12.04.2017).
Slany K. 2014. „Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. Wybrane aspekty”. Niepełnosprawność nr 2. 44–62.
Stefánsdóttir G.V. 2014. “Sterilisation and Women with Intellectual Disability in Iceland”. Journal of Intellectual & Developmental Disability nr 39(2). 188–197. https://doi.org/10.3109/13668250.2014.899327 (dostęp: 12.04.2017).
Thomas C. 1997. “The Baby and the Bath Water: Disabled Women and Motherhood in Social Context”. Sociology of Health & Illness nr 19(5). 622–643. https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.1997.tb00423.x (dostęp: 12.04.2017).
—. 1999. Female Forms: Experiencing and Understanding Disability. Buckingham and Philadelphia.
Traustadóttir R. 2006. “Disability and Gender: Introduction to the Special Issue”. Scandinavian Journal of Disability Research nr 8(2–3). 81–84. https://doi.org/10.1080/ 15017410600831341 (dostęp: 12.04.2017).
Traustadóttir R., Sigurjónsdóttir H.B. 2008. “The Mother behind the Mother: Three Generations of Mothers with Intellectual Disabilities and Their Family Support Networks”. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities nr 21(4). 331–40. https://doi.org/10.1111/j.1468-3148.2008.00450.x (dostęp: 12.04.2017).
Wates M. 2002. “Disability and Adoption: How Unexamined Attitudes Discriminate against Disabled People as Parents”. Adoption & Fostering nr 26(2). 49–56. https://doi.org/10.1177/030857590202600207 (dostęp: 12.04.2017).
Wendell S. 1996. The Rejected Body: Feminist Philosophical Reflections on Disability. New York.
Wołowicz-Ruszkowska A. 2015. “How Polish Women With Disabilities Challenge the Meaning of Motherhood”. Psychology of Women Quarterly nr 40(1). 80–95. https://doi.org/10.1177/0361684315600390 (dostęp: 12.04.2017).
Wołowicz-Ruszkowska A., McConnell D. 2017. “The Experience of Adult Children of Mothers with Intellectual Disability: A Qualitative Retrospective Study from Poland”. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities nr 30(3). 482–491. https://doi.org/10.1111/jar.12322 (dostęp: 12.04.2017).
Zawiślak A. 2005. Jakość życia rodzinnego młodocianych i pełnoletnich matek z niepełnosprawnością intelektualną. W Sfery życia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.). Kraków.
Zima-Parjaszwewska M. 2012. Równość osób z niepełnosprawnościami wobec prawa. Sytuacja prawna osób ubezwłasnowolnionych. W Najważniejsze wyzwania po ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Warszawa. https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/13575657740_0.pdf (dostęp: 12.04.2017).
Żyta A. 2013. „Małżeństwa i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wyzwania współczesności”. Edukacja Dorosłych nr 2. 59–71.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
ISSN 2083-7275, e-ISSN 2391-4432, DOI 10.24917/20837275
Studia de Cultura by Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International Public License.
