WSPIERANIE SPRAWNOŚCI JĘZYKOWEJ I KOMUNIKACYJNEJ SENIORÓW (W PERSPEKTYWIE LOGOPEDII GERONTOLOGICZNEJ)

Agnieszka Ogonowska

Abstrakt


Artykuł wpisuje się w problematykę refleksji i badań gerontologopedycznych zogniskowanychna zagadnieniu wspierania sprawności językowej i komunikacyjnej seniorów starzejących sięfizjologicznie (optymalnie) lub z niewielką deterioryzacją poznawczą. Przedstawione w nimrozważania rozpoczyna wątek poświęcony nowym wyzwaniom, jakie stoją przed logopediąw XXI wieku, głównie w odniesieniu do tzw. krajów rozwijających się. W ostatniej części artykułuzostały opisane wskazania dla działań służących wspieraniu sprawności językowej i komunikacyjnejseniorów, które bazują na doświadczeniach terapeutycznych autorki. Osobne miejscepoświęcono charakterystyce wybranych aspektów starzenia się oraz wpływowi czynników socjokulturowychna poznawcze funkcjonowanie seniorów.

Słowa kluczowe


seniorzy; gerontologopedia; sprawności językowe; sprawności komunikacyjne; starzenie się fizjologiczne; procesy neurodegeneracyjne

Bibliografia


Adams C. 1991, Qualitative age differences in memory for text: a life span developmental perspective, „Psychology and Aging”, 6(3), s. 323–336.

Atchley R.C. 1989, A continuity theory of normal aging, „Gerontologist”, 29, s. 183–190.

Ball K., Berch D.B., Helmers K.F. i in. 2002, Effects of Cognitive Training Interventions With Older Adults: A Randomized Controlled Trial, „The Journal of American Medical Association”, 288(18), s. 2271–2281.

Ball K., Edwards J.D. Ross L.A. 2007, The Impact of Speed of Processing Training on Cognitive and Everyday Functions, „Journals of Gerontology. Series B: Psychological Sciences and Social Sciences”, 62, s. 19–31.

Barański J. 2012, Komunikowanie się z pacjentem w podeszłym wieku, zagadnienia, [w:] Porozumiewanie się lekarza z pacjentem i jego rodziną, red. A. Steciwko, J. Barański, Wrocław, s. 94–103.

Barsalou L. 1999, Perceptual Symbol Systems, „Behavioral nad Brain Sciences”, 22, s. 577–660.

Barsalou L. 2009, Simulation. Situated Conceptualization and Predictions, „Philosophical Transacions of Royal Society B”, 364, s. 1281–1289.

Bauer J. 2008, Empatia. Co potrafią neurony lustrzane?, Warszawa.

Chabior A. 2000, Rola aktywności kulturalno-społecznej w adaptacji do starości, Kielce–Radom.

Cichocka M. 1993, Psychologiczne problemy starzenia się i starości, [w:] Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego, red. S. Krzemiński, Warszawa.

Cybulski M. Krajewska-Kułak E., Waszkiewicz N., Kędziora-Kornatowska K. (red.) 2017, Psychogeriatria,

Warszawa.

Czerniawska O. 2010, Nowe drogi w andragogice i gerontologii, Łódź.

Daniluk B., Szepietowska E.M. 2005, Ograniczenia i możliwości komunikacji językowej w demencji,

[w:] Neurologopedia, red. Z. Tarkowski, Lublin, s. 61–79.

Dubas E. 2013, Starość znana i nieznana – wybrane refleksje nad współczesną starością, „Rocznik Andragogiczny”, 20, s. 135–151.

Dudek D. 2017, Starzenie się mózgu i procesy neurodegeneracyjne. Zaburzenia psychoorganiczne,

[w:] Psychogeriatria, red. M. Cybulski, E. Krajewska-Kułak, N. Waszkiewicz, K. Kędziora-Kornatowska,Warszawa, s. 17–30.

M. 2006, O pojęciu „całościowej pedagogiki osób starszych”, [w:] Zostawić ślad na ziemi, red. M. Halicka, J. Halicki, Białystok, s. 199–209.

Engle R.W., Sędek, G. von Hecker U., McIntosh D.N. (red.) 2006, Ograniczenia poznawcze. Starzenie się i psychopatologia, Warszawa.

Erikson E.H. 2002, Dopełniony cykl życia, Poznań.

Erikson E.H. 2004, Tożsamość a cykl życia, Poznań.

Gawron N., Łojek E. 2014, Różne oblicza starości. Badania neuropsychologiczne, Warszawa, s. 15–38.

Goffman E. 1983, Człowiek w teatrze życia codziennego, Warszawa.

Gostyński M. 2010, Epidemiologia otępienia, depresji, upadków oraz niedokrwiennego udaru mózgu u osób w podeszłym wieku, Kraków.

Grabias S. 2014, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski,

Lublin, s. 15–71.

Grabias S. 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.

Hohol M., Wołoszyn-Hohol K. 2017, Umysł ucieleśniony. Czyli jak?, Dodatek „Wielkie Pytania#4: Umysł i ciało”, „Tygodnik Powszechny”, 7.

Kuchcińska M. (red.) 2008, Edukacja do i w starości, Bydgoszcz.

Malec M. (red.) 2011, Edukacyjne, kulturowe i społeczne konteksty starości, Wrocław.

Kamiński A. 1978, Wychowanie do starości jako czynnik adaptacji ludzi starszych do nowoczesnego społeczeństwa, [w:] Studia i szkice pedagogiczne, red. A. Kamiński, Warszawa, s. 34–46.

Kawula S. 2004, Pedagogika społeczna wobec problemów człowieka starego, [w:] Pedagogika społeczna.

Dokonania – aktualność – perspektywy, red. S. Kawula, Toruń, s. 551–563.

Keith R.W. 2004, Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego, „Otorynolaryngologia”, 3, s. 7–14.

Keyers Ch. 2011, Empatia. Jak odkrycie neuronów lustrzanych zmienia nasze rozumienie ludzkiej natury, Kraków.

Kępiński A. 1977, Lęk, Warszawa.

Kielar-Turska M., Byczewska-Konieczny K. 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 429–443.

Krajewska M. 2014, Neurologopedyczna diagnoza i terapia zaburzeń mowy w demencji, „Nowa Logopedia”, 5, s. 189–206.

Krajewska M. 2012, Ograniczenia i możliwości językowe osób z demencją a osób starzejących się fizjologicznie – analiza porównawcza, „Nowa Logopedia”, s. 469–484.

Kurkowski Z.M. 2012, Zaburzenia przetwarzania słuchowego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, Z.M. Kurkowski, Lublin, s. 117–128.

Lisowska-Magdziarz M. 2012, Feniksy, łabędzie, motyle. Media i kultura transformacji, Kraków.

Maciejewska A. 2015, Stabilizowanie normy interakcyjnej u osób w podeszłym wieku, [w:] Logopedia.

Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 1109–1124.

Marchewka A. Dąbrowski Z., Żołądź J. 2012, Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja, Warszawa.

Milewski S., Kaczorowska-Bray K. 2014, Czy jest potrzebna „gerontologopedia”?, „Nowa Logopedia”, 5, s. 13–26.

Milewski S., Kaczorowska-Bray K. 2015, Późna dorosłość jako przedmiot zainteresowania współczesnej logopedii – perspektywy badawcze, [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 153–170.

Minois G. 1995, Historia starości. Od antyku do renesansu, Warszawa.

Mosakowska M., Więcek A., Błędowski P. (red.) 2012, Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, Poznań.

Nelson T.D. (red.) 2004, Ageism. Stereotyping and prejudice against older persons, Cambridge.

Niewiadomska G. 2006, Starzenie się układu nerwowego, [w:] Mózg a zachowanie, red. T. Górska,

A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa, s. 544–566.

Oleś P. Puchalska-Wasyl M. (red.) 2011, Dialog z samym sobą, Warszawa.

Pąchalska M. 1999, Afazjologia, Warszawa.

Pąchalska M. 2014, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu. Procesy komunikacyjne i powrót

do społeczeństwa, Warszawa.

Pinker S. 2016, Efekt wioski. Jak kontakty twarzą w twarz mogą uczynić nas zdrowszymi, szęśliwszymi, mądrzejszymi, Kraków.

Polska Akademia Nauk, Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”. 2008, Polska w obliczu starzenia się społeczeństwa. Diagnoza i program działania, Warszawa.

Rembowski J. 1984, Psychologiczne problemy starzenia się człowieka, Warszawa–Poznań.

Sadowski B., Chmurzyński J.W. 1989, Biologiczne mechanizmy zachowań, Warszawa.

Shusterman R. 2010, Świadomość ciała. Dociekania z zakresu somaestetyki, Kraków.

Skoczek A. 2014, Stary mędrzec na wygnaniu… – mowa osób dotkniętych chorobą Alzheimera, „Nowa Logopedia”, 5, s. 207–224.

Spitzer M. 2007, Jak uczy się mózg, Warszawa.

Steuden S., Marczuk M. 2006, Starzenie się a satysfakcja z życia, Lublin.

Straś-Romanowska M. 2011, Późna dorosłość, [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, red. J. Trempała, Warszawa, s. 326–350.

Stuart Hamilton I. 2006, Psychologia starzenia się, Poznań.

Susułowska M. 1989, Psychologia starzenia się i starości, Warszawa.

Śniatkowski S. 2014, Przetwarzanie semantyczne a zaburzenia komunikacji językowej u osób starszych, „Nowa Logopedia”, 5, s. 67–76.

Świątek A. 2007, Specyficzne zjawiska komunikacyjne w wieku senioralnym, „Sztuka Leczenia”, nr 1–2, s. 69–78.

Szarota Z. (red.) 2011, Aktywizacja, rozwój, integracja: ku niezależnej starości, Kraków.

Tłokiński W. 1990, Mowa ludzi u schyłku życia, Warszawa.

Tłokiński W., Olszewski H. 2014, Zaburzenia mowy związane z wiekiem, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 410–428.

Tomasello M. 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa.

Tomik J. 2014, Fizjologia narządu słuchu u osób w wieku podeszłym, „Nowa Logopedia”, 5, s. 97–106.

Turner V. 2005, Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, Kraków.

Wilson M. 2002, Six views of embodied cognition, „Psychonomic Bulletin & Review”, 9(4), s. 625–639.

Wiśniewska H. 2005, Sprawność językowa i komunikacyjna w historii dydaktyki polonistycznej (1950–2000), [w:] Kształcenie sprawności językowej i komunikacyjnej, red. Z. Uryga, M. Sienko, Kraków, s. 46–57.

Zając-Lamparska L. 2011, Wspomaganie funkcjonowania ludzi starzejących się, [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, red. J. Trempała, Warszawa, s. 419–431.

Zimbardo Ph., Boyd J. 2015, Paradoks czasu, Warszawa.

Zych A.A. 2007, Leksykon gerontologii, Kraków.


Pełny tekst: PDF

Refbacks

  • There are currently no refbacks.