MODALNOŚĆ PERCEPCJI A PODSTAWY KOGNITYWNEJ WERSOLOGII

Arkadiusz Sylwester Mastalski

Abstrakt


Artykuł przedstawia refleksje na temat związku między modalnością percepcji wiersza a jegoznaczeniem. Obecnie preferowany przez odbiorców wersyfikacji styl uczestnictwa w komunikacjiliterackiej jest bez wątpienia nie ustny, ale raczej typograficzny. Tak więc, jeśli chcemyzrozumieć samą naturę czytania poezji (wiersza), musimy zrozumieć sposób, w jaki aktualizujemytekst lub, innymi słowy, jak spisane strony stają się znaczące w naszych umysłach. Zdaniemautora analiza oparta na okulometrii daje możliwość zrozumienia tych procesów.

Słowa kluczowe


wersyfikacja; modalność; rozumienie; prozodia; czytanie; okulometria

Bibliografia


Arnheim R. 1954, Art and Visual Perception: A Psychology of the Creative Eye, Berkeley, CA.

Arnheim R. 1969, Visual Thinking, Berkeley, CA.

Ashby J., Rayner K., Clifton Ch. 2005, Eye movements of highly skilled and average readers: Differential effects of frequency and predictability, „The Quarterly Journal of Experimental Psychology”, 58A(6), s. 1065–1086.

Bałaj B. 2011, Analiza i interpretacja ruchów oczu w skaningu wyobrażeniowym, „Studia z Psychologii w KUL”, 17, s. 169–188.

Bałaj B., Szubielska M. 2014, Wpływ słuchania opisu katalogowego dzieła malarskiego na skaning

wzrokowy obrazu, [w:] Widziane inaczej. Z polskich badań eyetrackingowych, red. S. Grucza, M. Płużyczki, P. Solucha, Warszawa, s. 77–90.

Barska J. 2013, Mózg, zmysły i kody kulturowe. Wprowadzenie, [w:] Percepcja kultury – kultura percepcji, red. J. Barskia, E. Twardoch, Kraków–Warszawa, s. 8–20.

Bergson H. 1889, Essai sur les données immédiates de la conscience, Paris.

Błasiak W., Godlewska M., Rosiek R., Wcisło D. 2013, Nowe technologie badań edukacyjnych, [w:] Człowiek, media, edukacja, red. J. Morbitzer, E. Musiał, Kraków, [brak paginacji].

Bornstein G. 2017, Jak czytać stronę. Modernizm i materialność tekstu, „Wielogłos”, 31(1), s. 7–37.

Causse M., Senard J.-M., Demonet J.F., Pastor J. 2010, Monitoring Cognitive and Emotional Processes Through Pupil and Cardiac Response During Dynamic Versus Logical Task, „Applied Psychophysiolgical Biofeedback”, 35/2010, s. 115–123.

Csabi S. 2017, Expressive Minds and Artistic Creations, Oxford et al.

Duchowski A. 2007, Eye Tracking Methodology. Theory and Practice, second edition, London.

Francuz P. 2013, Imagia. W kierunku neurokognitywnej teorii obrazu, Lublin.

Francuz P. 2015, Na tropie okoruchowych wskaźników preferencji estetycznych, referat wygłoszony

podczas III Polskiej Konferencji Eyetrackingowej (Warszawa, 5 marca 2015 roku).

Gerber N. 2013, Stress-Based Metrics Revisited: A Comparative Exercise in Scansion Systems and their Implications for Iambic Pentameter, „Thinking Verse”, 3, s. 131–168.

Grabowska A. 2000, Percepcja wzrokowa i jej analogie do innych form percepcji, [w:] Mózg a zachowanie,

red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa, s. 171–216.

Greenblatt S. 2006, Poetyka kulturowa. Pisma wybrane, Kraków.

Grucza S. 2005, Poznanie aparaturowe, http://www.lelo.uw.edu.pl/en/historia1 (dostęp: 12.01.2015).

Grucza S. 2011, Lingwistyka antropocentryczna a badania okulograficzne, „Lingwistyka Stosowana”, 4, s. 149–162.

Hartmann M. 2014, Pupillometry: The Eyes Shed Fresh Light on the Mind, „Current Biology”, 31, 24(7), s. 281–282.

Holmqvist K. Wartenberg C. 2005, The role of local design factors for newspaper reading behaviour – an eye-tracking perspective, „Lund University Cognitive Studies”, 27, s. 1–21.

Hryniuk K. 2011, Okulograficzne wsparcie badań nad procesem czytania, „Lingwistyka Stosowana”, 4, s. 191–198.

Krejtz K. 2105, Wskaźnik rozproszenia uwagi wzrokowej. Przykład zastosowania w procesie czytania map, referat wygłoszony podczas III Polskiej Konferencji Eyetrackingowej (Warszawa,

marca 2015 roku).

Kufel S. 2011, Wprowadzenie do literaturoznawstwa kognitywnego, Zielona Góra.

Liversedge S.P., Findlay J.M. 2000, Saccadic eye movements and cognition, „Trends in Cognitive Sciences”, 1, s. 6–14.

Mastalski A.S. 2013a, Habituacja, dyshabituacja i sensytyzacja jako narzędzia kognitywnej wersologii (rekonesans metodologiczny), [w:] Percepcja kultury – kultura percepcji, red. J. Barska, E. Twardoch, Kraków–Warszawa, s. 37–59.

Mastalski A.S. 2013b, Prototypowość struktury wierszowej jako czynnik kształtujący semantykę tekstu, [w:] Potencjał wiersza, red. W. Sadowski, Warszawa, s. 28–42.

Mastalski A.S. 2013c, Wierszowe figury i tła. Rola kategoryzacji w kształtowaniu semantyki prozodyjnej,

„Białostockie Studia Literaturoznawcze”, 4, s. 215–231.

Mastalski A.S. 2014, Problemy prozodyjnej segmentacji tekstu II: co kategoryzacja naturalna i semantyka kognitywna mówią o minimum wierszowej organizacji?, „Language and Literary Studies of Warsaw”, 4, s. 113–131.

Mastalski A.S. 2016, Sakadometryczna analiza wiersza. Ogólne założenia teoretyczne do badań empirycznych, „Neurolingwistyka Praktyczna”, 2, s. 108–125.

Merlau-Ponty M. 1945, Phenomenology of Perception, Routledge.

Miłosz Cz. 2011, Wiersze wszystkie, Kraków.

Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. 2006, Psychologia poznawcza, Warszawa.

Ober J., Dylak J., Gryncewicz W., Przedpelska-Ober E. 2009, Sakkadometria – nowe możliwości oceny stanu czynnościowego ośrodkowego układu nerwowego, „Nauka”, 4, s. 109–135.

Ogonowska A. 2012, Kultura, komunikacja i kompetencja wizualna w kontekście wybranych zagadnień współczesnej humanistyki, [w:] Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, red. E. Kulczycki, M. Wendland, Poznań, s. 53–67.

Rayner K., Juhasz B.J., Pollatsek A. 2005, Eye Movements During Reading, [w:] The Science of Reading: A Handbook, red. M.J. Snowling, Ch. Hulme, Malden–Oxford–Carlton, s. 79–97.

Richardson D.C., Spivey M.J. 2004, Eye-Tracking: Research Areas and Applications, szkic hasła do: Encyclopedia of Biomaterials and Biomedical Engineering, red. G. Wnek, G. Bowlin, New York.

Rodziewicz A., Kosmowska K. 2015, Takty jak słowa – badanie czytania tekstu i nut wśród dzieci uzdolnionych muzycznie, referat wygłoszony podczas III Polskiej Konferencji Eyetrackingowej (Warszawa, 6 marca 2015 roku).

Sadowski B. 2006, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, Warszawa.

Sadowski W. 2013, Potencjał wersologii (zamiast wstępu), [w:] Potencjał wiersza, red. W. Sadowski,

Warszawa, s. 5–16.

Sajka M, Rosiek R. 2015, Wykorzystanie eyetrackingu w badaniach porównawczych wśród uczniów gimnazjum o różnych uzdolnieniach matematycznych i fizycznych, referat wygłoszony podczas III Polskiej Konferencji Eyetrackingowej (Warszawa 6 marca 2015 roku).

Smart J.J.C. 1995, Doznania a procesy mózgowe, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, Warszawa, s. 5–16.

Steen G., Gavins J. 2003, Contextualising cognitive poetics, [w:] Cognitive Poetcs in Practice, red.

J. Gavins, G. Steen, London–New York, s. 1–12.

Sternberg R. J. 2001, Psychologia poznawcza, tłum. E. Czerwińska, A. Matczak, Warszawa.

Stockwell P. 2006, Poetyka kognitywna. Wprowadzenie, Kraków.

Susac A., Bubic A., Kaponja J., Planinic M., Palmovic M. 2014, Eye Movements Reveal Students’ Strategies in Simple Equation Solving, „International Journal of Science and Mathematics Education”, 3, s. 555–577.

Szkłowski W. 2007, Sztuka jako chwyt, [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Kraków, s. 95–111.

Tsur R. 2008, Toward a Theory of Cognitive Poetics, second edition, Brighton–Portland.

Tsur R. 2017, Poetic Conventions as Cognitive Fossils. Oxford et al.

Turner M. 1996, The Literary Mind, Oxford–New York.

Velichkovsky B.M., Joos M., Helmert J.R., Pannasch S. 2005, Two visual systems and their eye movements: Evidence from static and dynamic scene perception, Proceedings of the XXVII Conference of the Cognitive Science Society, red. B.G. Bara, L. Barsalou, M. Bucciarelli, New Jersey.

Wojciechowski J., Stolarski M., Rudzińska-Wojciechowska J., Żabski M. 2013, Inteligencja emocjonalna a sposób percepcji ekspresji mimicznych twarzy, referat wygłoszony podczas II Polskiej Konferencji Eyetrackingowej (Warszawa, 28 listopada 2013 roku).

Wotschack Ch. 2009, Eye Movements in Reading Strategies. How Reading Strategies Modulate Effects of Distributed Processing and Oculomotor Control, Potsdam.

Yarbus A.L. 1967, Eye Movements and Vision, New York.

Żegleń U. 2005, O naturze, rodzajach i sposobie istnienia reprezentacji umysłowych, „Analiza i Egzystencja”, 11, s. 155–185.


Pełny tekst: PDF

Refbacks

  • There are currently no refbacks.